Category: Fornleifafréttir

Þeir flokkuðu ekki ruslið í endurvinnslu á Skútustöðum árið eittþúsund.  Sem betur fer, má alveg segja því um margt má af ruslinu fræðast.

Uppgröftur á Skútustöðum gengur vel og opnuð hafa verið tvö svæði sem segja má að séu í bakgarðinum hjá Gerði Benediktsdóttur á Skútustöðum III.  Uppgröftur hófst þar sumarið 2008 en  fundist hefur ríkulegur öskuhaugur á bæjarhólnum, sem spannar tímabilið frá 18. öld og allt aftur til víkingaaldar. Nú þegar hefur  uppgröfturinn leitt ýmislegt forvitnilegt í ljós.

Á uppgraftarsvæði „E“, sem liggur vestan og sunnan íbúðarhússins að Skútustöðum III,var torf fjarlægt sem og yfirborðsjarðvegur, allt niður að gjóskulagi frá 1717 (Veiðivötn).  Þá var mokstri haldið áfram og jarðvegi flett ofanaf þykku gjóskulagi frá 1477 (einnig úr Veiðivötnum)..  Lítið var um beinaleifar eða annað markvert á milli þessara gjóskulaga og fyrir vikið er talið öskuhaugur bæjarins hafi verið á öðrum stað á þessu tímabili. Öðru máli gegnir um jarðlög undir 1477, og þegar komið er niður á gjósku úr Heklu frá 1300 eru jarðlögin orðin stútfull af beinum og stöku gripum. Þannig virðast þau svo haldast allt niður að Landnámssyrpunni, gjóskulagasyrpu sem dregur nafn af því að hún fellur á sama tíma og landið er numið.  Til þess að tryggja að ekkert fari framhjá mönnum er allur jarðvegur sigtaður og hver einasta beinflís þannig endurheimt. Á uppgraftarsvæði“ H“, sem er syðst á hólnum, hófst uppgröftur síðasta sumar og er nú haldið áfram þar sem frá var horfið. Þar eru fornleifafræðingar staddir í öskuhaug sem er umtalsvert nær okkur í tíma.  Hann er afar ríkur af beinum og kann því að skýra hve lítið fannst af beinum og öðrum úrgangi frá síðari öldum á fyrri staðnum.  Þegar þetta er skrifað eru fornleifafræðingar að grafa sig niður í gegnum sautjándu öldina. Mikið hefur komið upp af beinum af ýmsu tagi, og auk þess nokkuð af gripum. Krítar-reykjarpípur eru algengar en þær geta gefið ágæta tímasetningu þar sem vitað er að notkun tóbaks og krítarpípa hófst á Íslandi á sautjándu öld.  Aðrir munir sem fundist hafa eru t.d. koparbrot, gler, brot úr leirílátum ýmiskonar, járnnaglar í miklu magni, fingurbjörg og fallegur beinteningur.

Einhverjir hljóta að velta vöngum yfir því að hópur innlendra og erlendra vísindamanna eyði miklum tíma og fé  í að grafa upp gamla ruslahauga í stað þess að grafa upp kuml eins og á Litlu-Núpum,  fornar kirkjugrafir líkt og á Hofstöðum eða fornar skálarústir.  Góðir  öskuhaugar eru hins vegar ekki síður athygli verðir og eru m.a. gullsígildi fyrir dýrabeina-fornleifafræðinga (Zoo archaeology) því í þeim er að finna mikið magn af dýrabeinum, enda fór allur úrgangur bæjarins á hauginn.  Bæjaröskuhaugur líkt og sá á Skútustöðum  ber því vitni um daglegt líf fólks, efnahag og lífsafkomu.  Þar sem haugurinn spannar svo langt tímabil getur hann auk þess veit mikilvægar upplýsingar um breytingar á þessum þáttum frá landnámi til nútíma. Næstu þrjár vikurnar verður uppgrefti haldið áfram, og skref fyrir skref munu fornleifafræðingar færa sig nær því  yfirborðslandslagi sem fyrir var þegar fyrstu landnemar stigu fæti á Skútustöðum. Vonast er til þess að beina- og gripasafnið haldi áfram að stækka eftir því sem neðar dregur og haldi þannig áfram að varpa skýrara ljósi á líf og störf Skútustaðabænda á miðöldum og víkingaöld.  Þóra, Tom, Megan, Frank,Aaron, Seth,  og Amanda og félagar bjóða fólk velkomið á uppgraftrarsvæðið á Skútustöðum hvenær sem  er og benda má á bloggsíðu  Aarons Kendall þar sem fylgjast má með framvindu mála á rannsóknarstað; http://turfwalls.commons.gc.cuny.edu/

Á fimmtudaginn næsta, 8. júlí, býður Hið þingeyska fornleifafélag, Fornleifastofnun Íslands og City University  of New York (CUNY) gestum og gangandi að líta við á uppgraftrarsvæðinu kl. 16.30 þar sem Þóra Pétursdóttir og Dr. Thomas McGovern og fleiri munu taka á móti gestum og fræða um fornleifarannsóknir á Skútustöðum og víðar í Mývatnssveit.  Nánar auglýst síðar.  UIng/ÞPét/MHic

Svalt var og blautt á Litlu-Núpum síðastliðið fimmtudagssíðdegi þegar hópur gesta heimsótti fornleifafræðinga við rannsóknir á Litlu Núpum í Aðaldal. Howell Magnús Roberts og Adolf Friðriksson frá Fornleifastofnun Íslands fræddu gesti um kumlateiginn á Litlu Núpum og fengu gestir að skyggnast ofan í opið kuml þar sem verið var að taka upp nokkur hrossbein. Áhöldin vöktu nokkra athygli en þarna voru fornleifafræðingar vopnaðir þvottaklemmu og rakbursta sem nýttust vel við að ná mjúkum og viðkvæmum þúsund ára gömlum beinum úr blautri moldinni. Eins og áður hefur komið fram voru einu líkamsleifarnar sem fundust í kumlinu ein tönn og því vakna spurningar um hvað hafi orðið um kumlbúann. Vel má ætla að hann hafi verið fluttur úr sínum fyrsta legustað yfir í bátinn og heygður þar að nýju ásamt öðrum látnum einstaklingi úr öðru kumli sem grafið var upp 2008 og reyndist tómt. Í bátskumlinu fundust beinaleifar úr tveimur einstaklingum þó beinin hafi verið illa varðveitt og umhverfis annað þessara tómu kumla reyndust vera stoðarholur sem benda til þess að byggt hafi verið yfir kumlið með einhverjum hætti þar sem stoðir hafa haldið uppi einhverskonar þaki. Hugsanlega hefur þeim einstaklingi verið ætluð veglegri útför og því lagður í einskonar bráðabirgðahvílu og tjaldað yfir meðan báturinn var borinn upp á holtið og honum komið fyrir og annar einstaklingur grafinn upp og lagður í bátskumlið ásamt hinum. Hver veit? Hver veit?

Að lokinni kumlaskoðun var gengið að beitarhúsunum þar sem enn standa reisulegir veggir og þaðan var gengið niður að mögulegum bæjarhól en miklar rústir eru á Litlu Núpum, garðar, gerði og tóftir og ekki er gott að segja hvar Litlu Núpa bærinn hefur staðið fyrr en tekist hefur að finna t.d. öskuhaug en að honum er m.a. leitað með töku borkjarna með skipulögðum hætti.  Grípum nú niður í uppgraftrarskýrslu frá Litlu Núpum árið 2007:

„Rannsókn á einni dokkinni leiddi í ljós óvæntan fund. Í fyrstu leit út fyrir að um rask væri að ræða sem gæti ekki verið leifar af kumli, þar sem niðurgröfturinn virtist mun stærri en venjuleg mannsgröf og lögunin ósvipuð því sem vænta mætti. Við nánari athugun kom í ljós að vissulega væru þetta leifar kumls, en að sá heygði hafi verið jarðsettur í bát. Viður bátsins var nær allur horfinn, en við fundum raðir af mörgum rónöglum, og sjálf gryfjan var bátlaga. Báturinn hefur verið u.þ.b. 7 m langur, 1,8 m breiður og um 0,6 m djúpur. Hann sneri því sem næst N-S. Það fundust 223 járnbrot, sem flest eru rónaglar. Á því svæði sem heillegast var, mátti sjá að naglarnir lágu á um 17-19 cm bili frá kili að brún, en á 10-12 cm bili frá stefni að skut. Heillegu naglarnir eru með um 25 mm langan legg, og því hafa borðin verið um 12 mm þykk. Hjalti Hafþórsson frá Akranesi, sem smíðað hefur bát eftir upplýsingum úr Vatnsdalskumlinu í Patreksfirði, skoðaði þennan fund á vettvangi. Taldi hann líklegt að Litlunúpabáturinn hafi verið sexæringur, úr þunnum og mjóum borðum, og léttur, eða mögulega um 100-120 kg.

Kumlið hafði verið rænt í fornöld. Í því fundust leifar a.m.k. tveggja einstaklinga, en beinin eru í lélegu ásigkomulagi. Gröfin var mjög röskuð en svo virðist sem fólkið hafi verið lagt hlið við hlið, með höfuð í norðurenda. Sjálfsagt hefur haugfé verið látið í gröfina en tekið við grafarránið. Þó fundust tveir góðir gripir: sörvistala, líklega úr leirsteini eða tálgukoli, um 25 mm í þvermál og lítil bjalla, sexstrend og úr bronsi. Á hliðum bjöllunnar er skraut, hringir með depil í miðju. Báðir þessir gripir eru sjaldgæfir fundir.“ Heimild: Samantekt Fornleifastofnunar Íslands um vettvangsrannsóknir fyrir Hið Þingeyska fornleifafélag árið 2007, FS 361.

Vel má vera að fleiri kuml leynist á Litlu Núpum og segja má að með hverri spurningu sem svarað er spretti fram tíu nýjar spurningar um mannlífið, lífshætti og ábúendurna á Litlu-Núpum á árunum 870 til 1000 og öldunum þar á eftir. UIng.

Fimmtudaginn 1. júlí á „fornum fimmtudegi“ bjóða Hið þingeyska fornleifafélag og Fornleifastofnun Íslands, gestum í heimsókn á Litlu Núpa í Aðaldal til að kynnast þeim rannsóknum sem þar fara fram og hafa farið fram á vegum HÞF undanfarin ár. Howell Magnús Roberts fornleifafræðingur hjá

Fornleifastofnun Íslands tekur á móti gestum ásamt félögum sínum og leiðir fólk um uppgraftrarsvæðið ásamt því að gengið verður um gamla bæjarhólinn á Litlu Núpum. Rannsóknir hafa verið stundaðar á Litlu Núpum undanfarin ár og m.a. fannst þar bátskuml árið 2007, hið fyrsta í rétt um hálfa öld og tvær manneskjur virðast hafa verið heygðar í bátnum þótt afar lítið hafi varðveist af beinum þeirra.

Umhverfis önnur kuml fundust stoðarholur sem ekki hafa fundist áður við kuml hérlendis og benda til að með einhverjum hætti hafi á einhverjum tímapunkti verið tjaldað yfir kumlin eða þau hulin með hjálp stoða þótt ekki sé ljóst hver tilgangurinn með slíku kynni að hafa verið. Þessa dagana er verið að grafa upp eitt kuml til viðbótar en í því reyndist fyrst og fremst vera hrossbein en ein tönn úr manneskju leyndist í moldinni. Ekki er að sjá að kumlið hafi verið rænt og því vakna hugmyndir um hvort fyrrum kumlbúi

kunni að hafa verið sá sem heygður var í bátnum en beinin ekki flutt fyrr en það löngu eftir lát kumlbúans að ofurlitlar líkamsleifar, þ.e. tönnin, hafi orðið eftir í upphaflegu kumli hans, hver veit? hver veit? Upphafsstaður ferðar er við hliðið á vegarslóðanum að Litlu Núpum sem er á bakka Mýrarkvíslar að vestanverðu og þar verður safnast í bíla kl. 16.30 og ekið áleiðis að Kumlateignum. Gangan að kumlateignum er nokkur hundruð metrar niður í móti og fremur auðveld þó landið sé þýft en gangan að bæjarhólnum er talsvert lengri. Allt áhugafólk er hjartanlega velkomið og nánari upplýsingar gefa Unnsteinn Ingason í síma 894 4594 og Sif Jóhannesdóttir í síma 848 3586.

Þriðjudaginn 25 maí hélt vaskur hópur nemenda í 6 og 7 bekk Litlulaugaskóla af stað til að hefja formlega hnitsetningu örnefna á vegum Fornleifaskóla barnanna og hafist var handa í landi Hóla og Lauta sem er í nágrenni skólans. Fyrr um morguninn fengu börnin fræðslu um GPS staðsetningakerfið og notkun á GPS handtækjum auk þess sem farið var yfir skráningarformið sem notað er við hnitsetninguna. Leiðsögumaður í þessari fyrstu ferð var Sverrir Haraldsson í Hólum auk þess sem Pétur Ingólfsson, Sif Jóhannesdóttir og Unnsteinn Ingason gengu með hópnum og leiðbeindu við notkun tækja og eyðublaða. Hópurinn hitti Sverri á göngubrúnni yfir Reykjadalsá og þar var Reykjadalsáin að sjálfsögðu hnitsett og er á: 65° 43.282 norður og 17° 21.705 vestur. Frá brúnni var haldið í norður vestan ár á Bæjareyri, yfir á Myllueyri og áfram á Krókeyri. Þaðan var gengið á Barð og í Stekkjarlaut en þaðan lá leiðin í aðra laut sem ber nafnið: Lautin austan við Stekkjarlaut og áfram var haldið yfir á Austureyri og fram hjá Réttarhúsvaði. Þaðan lá leiðin í Austurhóla, að Stórulaugapolli, á Vestureyri og í Krók og verkefninu lauk með því að Pétur hljóp fyrir hönd hópsins upp á Langahrygg þar sem síðasta hnitið var tekið enda göngufólki tekið að kólna. Af Langahrygg var haldið rakleiðis upp í Litlulaugaskóla þar sem hnitin í GPS tækjunum voru færð yfir í tölvu og afraksturinn af þessari gönguferð má sjá á meðfylgjandi mynd. Nemendur stóðu sig afar vel og unnu verkefnið af samviskusemi og áhuga og Sverrir var ótæmandi brunnur af ýmsum fróðleik og kunnum við honum bestu þakkir fyrir fróðlega og skemmtilega leiðsögn. Eins og sést vel á kortamyndinni sem fylgir þessari frétt og er byggð á íslandskortum í GPS tækjunum, er ýmislegt ekki á réttum stað á kortinu s.s. Litlulaugaskóli þar sem ferðin endaði en þar segir að sé Heilsugæslustöð og sama gildir um flest önnur mannvirki á Laugatorfunni. Einn af samstarfsaðilum Fornleifaskóla barnanna við hnitsetningu örnefna er einmitt verkfræðistofan Samsýn og Garmin Ísland en þeir aðilar gefa út Íslandskort í GPS tæki og þegar fram líða stundir munu hnit úr örnefnaverkefni Fornleifaskóla barnanna leiða til þess að íslandskort í GPS handtækjum landsmanna verða réttari og áreiðanlegri og vonandi fróðlegri og skemmtilegri á þeim landsvæðum sem Fornleifaskólinn lætur til sín taka við hnitsetningu örnefna. Uing.

Nú eru rannsóknir hafnar að nýju í kirkjugarðinum á Hofstöðum í Mývatnssveit en þar hefur ekki verið grafið síðan 2004. Hildur Gestsdóttir hjá Fornleifastofnun Íslands stjórnar uppgreftrinum og ásamt henni vinna þau Stefán Ólafsson og Oddgeir Isaksen frá Fornleifastofnun, Marianne Robson frá háskólanum í Bradford og Celine Dupont-Hébert frá háskólanum í Laval í Quebec að rannsóknunum. Nú hefur verið opnað 310 fermetra svæði norðan og austan við gamla uppgraftrarsvæðið auk þess sem hluti af „gamla“ uppgraftrarsvæðinu hefur verið opnað að nýju þar sem ekki tókst að ljúka þar rannsóknum 2004. Vonast er til að kirkjugarðsveggur sem sást á jarðsjármælingum frá 1999 finnist og einnig er verið að grafa upp öskuhaug frá gamla bæjarstæðinu á Hofstöðum. Jafnframt er verið að grafa upp fjórar fornar grafir og stefnt er að því að klára það verkefni í sumar. Öskuhaugur gamla Hofstaðabæjarins mun án efa gefa margvíslegar upplýsingar um líf og lífsviðurværi Hofstaðbænda líkt og ruslahaugurinn við hinn forna Hofstaðabæ (skálann mikla) hefur nú þegar gefið. Rannsóknir á mannabeinum gefa ekki síður mikilvægar upplýsingar um líf og hagi fólks og af þeim má m.a. ráða margvíslegar upplýsingar um heilsufar, aldur, mataræði og annað slíkt. Rannsóknirnar á Hofstöðum eru styrktar af Fornleifasjóði og CUNY (City University of New York). Skráning minja á Seljadal. Ljómandi vel gengur að skrá minjar á Seljadal og stefnt er að því að ljúka skráningunni í ár en hún hófst sumarið 2007 á vegum Hins þingeyska fornleifafélags og er framkvæmd af Fornleifastofnun Íslands. Fornleifafræðingarnir Birna Lárusdóttir og Elín Ósk Hreiðarsdóttir annast skráninguna og vinna nú á nyrsta hluta dalsins en göngu- og kynningarverkefni Hins þingeyska fornleifafélags og Fornleifastofnunar Íslands, „Fornir fimmtudagar“ hófst einmitt með heimsókn til Birnu og Elínar í tóftirnar í Láfsgerði sem eru á norðurmörkum dalsins. Markmið skráningarinnar er að afla upplýsinga um upphaf og eðli byggðar á Seljadal og nýtingu hans og jafnframt að leggja drög og þróa leiðir til að kynna dalinn og minjar hans fyrir heimamönnum sem og ferðafólki í framtíðinni. Margt nýtt skemmtilegt hefur komið í ljós við skráninguna og má þar nefna mögulega skálarúst, skammt frá Brenniseli, andspænis Kvígindisdal en dalurinn er ríkur af fornlegum minjum sem mörgum hverjum hefur ekki verið raskað svo neinu nemi auk margvíslegra minja um yngri mannanna verk s.s. byggð á 19 og 20 öld. UIng.

Þriðjudaginn tuttugasta og annan júní hófust rannsóknir á Litlu Núpum á vegum Hins þingeyska fornleifafélags og er það vösk sveit frá Fornleifastofnun Íslands undir stjórn Howell Magnús Roberts sem annast rannsóknirnar og í uppgreftrinum auk hans taka þátt: Lilja Björk Pálsdóttir, Sólveig Guðmundsdóttir Beck, Óskar Gísli Sveinbjarnarson, Etel Colic og Seth Brewington. Opnað var stórt svæði, 16 x 4 metrar í austur frá bátskumlinu sem fannst 2007 og gröf manns og hests sem grafin var upp 2007 – 2008. Uppgraftrarsvæðið er mjög blásið og hreyft af frostlyftingum og ekkert var að finna í suðurhluta þess. Í norðurhlutanum, norðaustur frá bátskumlinu fannst hins vegar gröf. Hún virðist vera um 1,8 metra löng í norður suður og ca 60 cm breið. Þetta lag er hefðbundið fyrir mannskuml en til þessa hafa aðeins fundist bein úr hrossi, kjálki, tennur, lærleggur og herðablað og beinin hafa varðveist vel. Ekki er að sjá að kumlinu hafi verið raskað og þegar gröfinni var lokað á sínum tíma hafa verið settir nokkrir hnefastórir steinar í fyllinguna og steinadreif ásamt torfi er að finna vestan við kumlið. Forvitnilegt verður að vita hvort mannsbein koma í ljós en fornleifafræðingar eru ekki óvanir að finna óvenjulega hluti á Litlu Núpum. Þar fannst bátskumlárið 2007 eins og áður sagði, það fyrsta í nær hálfa öld og einnig komu þar í ljós stoðarholur umhverfis mannskuml (holur þar sem stoðir hafa staðið en fúnað úr eða verið fjarlægðar) og ekki er vitað um slíkan umbúnað við önnur kuml, a.m.k. ekki enn sem komið er. Haldið verður áfram að grafa upp hrossbeinin og annað sem koma kann í ljós í kumlinu, auk þess sem kortlagning og taka borkjarna-sýna hefst við meintan bæjarhól á Litlu Núpum. Áhugasömum gefst kostur á að heimsækja fornleifafræðinga í Litlu Núpa næstkomandi fimmtudag, 1. júlí og verður það nánar auglýst síðar. UIng.

Í gærkveldi, fimmtudagskvöldið 24. júní gekk 28 manna hópur í fallegri kvöldsól og svalri golu um bæjarstæði Láfsgerðis í mynni Seljadals, undir leiðsögn þeirra Elínar Hreiðarsdóttur og Birnu Lárusdóttur, fornleifafræðinga hjá Fornleifastofnun Íslands. Gestir fræddust um fyrirkomulag og verkskipulag fornleifaskráningar á

vettvangi auk þess að skoða áhugaverðar tóftir Láfsgerðisbæjarins. Láfsgerðistúnið er orðið verulega stórþýft og talsvert erfitt yfirferðar og væntanlega hafa bæjarhúsin fengið breytta notkun eftir að bússkapur lagðist þar af. Ekki er ólíklegt að eldhúsið þar sem húsfreyjan sauð rjúpuna handa svöngum börnum sínum, eins og segir í ljóði Jónasar Hallgrímssonar, hafi breyst í beitarhús á einhverjum tímapunkti. Að minnsta kosti er ekki svo auðvelt að ætla hvaða hóll hafi verið bæjarhóllinn án nánari rannsókna. Margt er því hægt að spá og spekúlera í Láfsgerði. Nokkuð myndarlegur túngarður umlykur heimatúnið en utan garðsins eru nokkuð fornlegar tóftir sem enginn veit hvaða tilgangi hafa þjónað. Sumir sáu víkingaaldarskála í þeim tóftum og aðrir sáu heystæði og enn aðrir örugglega enn annað, en enginn veit. Sagt er að það hafi verið Sigurjón Jónsson, barnabarn Jóns Sigurðssonar „Lamba“ á Breiðumýri sem staddur var sjö ára gamall í Láfsgerði þegar rjúpa flaug þar inn um ljórann á flótta undan val og endaði í kjöltu húsfreyjunnar. Í gönguferðinni í gærkveldi voru tvö barna-barna-barna-barna-barnabörn Sigurjóns einmitt staddar í Láfsgerði, þær Erla Ingileif og Gerður Björg Harðardætur og Olgu Mörtu frá Einarsstöðum og hugsanlega var karrinn sem ropaði hátt og flögraði í kring, afkomandi nefndar rjúpu, hver veit? hver veit?. Gerður á Einarsstöðum var einmitt yngst þátttakenda í göngunni, 9 ára gömul og elstur var Ingi Tryggvason á Narfastöðum, rétt um áttatíu árum eldri. Hið þingeyska fornleifafélag þakkar öllum gestum félagsskapinn þessa kvöldstund og þeim stöllum Elínu og Birnu fyrir skemmtilega og fræðandi leiðsögn. Næsta ganga í boði Hins þingeyska fornleifafélag og Fornleifastofnunar Íslands verður á Litlu Núpum í Aðaldal, fimmtudaginn 1. júlí, síðdegis, og verður nánar auglýst síðar.

Fimmtudagskvöldið 24. júní hefst fimm vikna dagskrá þar sem Hið þingeyska fornleifafélag og Fornleifastofnun Íslands bjóða gestum og gangandi að heimsækja fornleifafræðinga á vettvangi rannsókna og fræðast um þeirra störf og þau verkefni sem verið er að vinna að á vegum Hins þingeyska fornleifafélags og

Fornleifastofnunar Íslands. Mæting er kl. 20.30 við Afleggjarann að Kvígindisdal. Gæta þarf sérstaklega að frágangi ökutækja vegna umferðar um heimreiðina. Gangan að Láfsgerði er stutt og fremur létt en þátttakendur eru hvattir til að hafa með sér flugnanet ef veður er stillt. Fornleifaskráning á Seljadal er fyrsta verkefnið sem gestum er boðið að kynnast. Elín Hreiðarsdóttir og Birna Lárusdóttir munu taka á móti gestum í tóftum Láfsgerðis (Lásgerðis) sem er skammt ofan við vesturbrún Reykjadals, nálægt mynni Seljadals, sjá nánar á korti Landmælinga Íslands. „ Ekki var það talin merkisjörð, lá enda vel við ágangi búfjár stórbýlanna í dalnum. það fór í eyði 1885 þegar Haraldur Sigurjónsson, þá nýlega orðinn bóndi á Einarsstöðum, keypti jörðina til að leggja hana til bithaga Einarsstaða, en síðasti ábúandinn í Lásgerði flutti í Kvígindisdal“. Ragnar Árnason, Árbók Þingeyinga 2003. Ýmislegt dreif þó á daga Láfsgerðisbænda og nefna má kæru séra Benedikts Kristjánssonar á Helgastöðum á hendur Halldóri Jenssyni bónda í Láfsgerði vegna meints helgidagabrots. Halldór var sakaður um að hafa á sjöunda og tíunda sunnudegi eftir Trínitatis verið að snúa heyi á túni sínu. Réttarhöld fóru fram að Helgastöðum og lauk með því að settur sýslumaður, Benedikt Sveinsson, segir í dómsorði í lögreglurétti að Ljósavatni 15. febrúar 1876: „Halldór bóndi Jensson á Lásgerði á fyrir ákærum hins opinbera í þessu máli sýkn að vera. Málskostnaður greiðist úr opinberum sjóði“. Um þetta má lesa nánar í grein Ragnars Árnasonar frá Skógarseli í Árbók Þingeyinga 2003 um „Meint helgidagsbrot í Lásgerði 1875“. Fleira markvert gerðist í Láfsgerði því þegar Sigurjón Jónsson frá Einarsstöðum var um sjö ára aldur var hann staddur í Láfsgerði þegar rjúpa kom fljúgandi undan val inn um gluggaljórann og lenti í kjöltu húsfreyjunnar, sem dró hana þegar úr hálsliðnum. Síðar þegar Sigurjón var fylgdarmaður Jónasar Hallgrímssonar á rannsóknarferðum um Íslands mun hann hafa sagt honum frá þessu atviki og eftir stendur kvæðið „Óhræsið“:

Fornleifarannsóknir hafa verið stundaðar á Skútustöðum í Mývatnssveit síðan 2007 af hópi íslenskra og erlendra fornleifafræðinga. Fyrir hópnum í ár fara Þóra Pétursdóttir frá Fornleifastofnun Íslands og Dr. Thomas McGovern frá Hunter College í NY en Tom hefur nærri þriggja áratuga reynslu af fornleifarannsóknum á Norður Atlantshafs-svæðinu. Með þeim starfa hópur doktorsnema frá C.U.N.Y (Citi University of New York) en flest sérhæfa þau sig í beinafornleifaræði (Zoo archaeology) og má þar nefna: Frank Feeley, Megan Hicks, Amanda Schreiner, Aaron Kendall (sem sérhæfir sig í munum) og Celine DuPont sem er mastersnemi frá University of Laval. Allir CUNY nemarnir þáðu ferðastyrk frá NABO en styrkurinn er veittur í nafni Hreiðars Karlssonar, „Hreiðar Karlsson Memorial Award“ . Fyrsta verk hópsins á Skútustöðum var að fletta torfi ofan af uppgraftrarsvæðinu sem verður stækkað frá því sem var síðasta sumar og áherslan er lögð á að finna fleiri öskuhauga. Í öskuhaugum finnast bein og aðrar vísbendingar um líf fólks fyrr á öldum sem varpað geta ljósi á lífsviðurværi fólks og efnahag, rétt eins og öskutunnur dagsins í dag segja til um neysluhætti okkar nú á tímum.

Stofnað hefur verið til ferðastyrks til erlendra stúdenta í fornleifafræði í nafni Hreiðars Karlssonar, f.1944, d.2009. Styrkurinn er veittur af NABO (North Atlantic Biocultural Organisation), sem eru alþjþóðleg samtök fornleifafræðinga og fornvistfræðinga sem fást við rannsóknir í Norður-Atlantshafi. Hefur NABO verið einn af helstu samstarfsaðilum Hins þingeyska fornleifafélags síðustu ár og veitt félaginu og öðrum aðilum margvíslegan stuðning við uppbyggingu vísindastarfs í héraðinu. Hlutverk styrkjanna verður að greiða götu námsmanna er halda til Íslands í vettvangsnám. Hreiðar Karlsson var einn af stofnendum Hins þingeyska fornleifafélags og sat í stjórn félagsins frá upphafi til dauðadags. Hreiðar lést í ágúst 2009. Sjá nánar á vefsíðu NABO www.nabohome.org